Congestie komt voor in alle energienetten in alle uithoeken van Nederland. De regionale netbeheerders maken steeds vaker melding van (structurele) congestie in de netten in hun regio’s en in toenemende mate schrijven ook de vakmedia over deze problematiek. Bij veel bedrijven is congestie nog relatief onbekend. Tijd voor een analyse van de huidige staat van de Nederlandse energienetten.
Er is sprake van congestie op een energienet als het stroomaanbod of de stroomvraag groter is dan het net in een bepaald gebied aankan. In voorkomende gevallen zal de regionale netbeheerder onderzoeken of het mogelijk is vraag en aanbod van elektriciteit met marktpartijen af te stemmen. Dat wordt ook wel congestiemanagement genoemd. Wanneer de vraag het aanbod overstijgt, doet de netbeheerder een oproep aan grootverbruik klanten om tijdelijk en tegen een vergoeding minder elektriciteit te gebruiken of terug te leveren. De inzet van congestiemanagement kan een aantal bestaande transportbeperkingen van klanten opheffen, maar het creëert nog geen ruimte voor extra uitbreiding of nieuwe aanvragen.
Capaciteitsproblemen
Netwerkcongestie Noord-Nederland
De capaciteitsproblemen van de regionale netbeheerders kwamen twee jaar geleden in het nieuws in Noord-Nederland waar de problemen ook nu nog het grootst zijn. De redactie van Energeia van Het Financieele Dagblad melden hierover. In grote delen van Friesland, Groningen en Drenthe is geen transportcapaciteit meer beschikbaar voor teruglevering aan het net. Deze problemen spelen ook al langer in Noord-Holland en Flevoland, zij het in mindere mate.
Zuidelijk deel Nederland
In het zuidelijke deel van Nederland deed de congestie zich volgens Energeia aanvankelijk slechts incidenteel voor, zoals in de tuinbouwgebieden Zuidplaspolder (Zuid-Holland), Neerijnen (Gelderland) en Hapert (Noord-Brabant). Maar ook in Zuid-Nederland loopt het net in steeds meer gebieden vol. Zo maakte de Zeeuwse netbeheerder Enduris recent melding van de eerste structurele congestie in haar werkgebied en dat het net ‘vol’ is op de eilanden Schouwen-Duiveland en Tholen. Eerder deze zomer meldde Tennet over structurele congestie in het Zeeuwse hoogspanningsnet.
Netwerkcongestie Noord-Brabant en Limburg
Ook Noord-Brabant en Limburg kampen met congestie. Enexis maakte recent bekend dat sprake is van een dreigend tekort aan transportcapaciteit in grote delen van Noord-Brabant en Limburg. In de meeste gevallen is in deze provincies nog wel beperkt transportcapaciteit beschikbaar. Vorige week maakte Enexis echter bekend dat voor het onderstation bij de Brabantse plaats Uden inmiddels alle capaciteit is gecontracteerd. Datzelfde geldt nu voor twee stations bij Venlo en Horst in Noord-Limburg.
Congestiemanagement
Bij congestie op het elektriciteitsnet maken regionale netbeheerders in toenemende mate gebruik van congestiemanagement, een systeem om de beschikbare transportcapaciteit van het net eerlijk en efficiënt te verdelen als er in een bepaald deel van het net onvoldoende capaciteit is voor alle afnemers of opwekkers. Bedrijven, instellingen en producenten van wind- of zonnestroom geven vervolgens per dag aan tegen welke prijs zij hun elektriciteitsverbruik kunnen minderen of stroom kunnen leveren aan het elektriciteitsnet. Hiervoor bestaat het online platform Gopacs, een samenwerking tussen de regionale netbeheerders en Tennet.
Liander
Liander is naar eigen zeggen ‘de eerste regionale netbeheerder’ die congestiemanagement toepast. Het gaat om een knelpunt in het elektriciteitsnet in het Gelderse Neerijnen. Ook heeft Liander onderzoek afgerond naar de mogelijkheden van congestiemanagement voor een aantal gebieden waarvan capaciteitstekorten bekend waren. De conclusie was dat congestiemanagement hier niet mogelijk is. In Gelderland geldt dat voor Borculo en Varsseveld en in Zuid-Holland is er geen capaciteit meer voor teruglevering op het verdeelstation Alphen Centrum bij Alphen aan den Rijn. Ook in het Friese Dokkum en de Noord-Hollandse plaatsen Hoogwoud en Warmenhuizen biedt congestiemanagement geen oplossing voor het net dat daar vol is.
Liander geeft in een video uitleg over congestiemanagement
Enexis
Netbeheerder Enexis onderzoekt eveneens of het congestiemanagement kan toepassen in delen van Noord-Brabant. Samen met Tennet meldde Enexis vorige week dat congestiemanagement géén oplossing is voor het gebied rondom station Californië nabij Venlo. Er is geen extra netcapaciteit meer beschikbaar voor het terugleveren van zonne-energie, aldus Enexis die tot en met 2030 structurele congestie verwacht bij het hoogspanningsstation.
Netbeheer Nederland
Overzicht regionale netbeheerders
Congestiemanagement is dus een middel maar volgens Netbeheer Nederland, de organisatie waarin de netbeheerders zijn verenigd, niet de heilige graal van het beheer van energienetten. “Het is van belang dat netbeheerders, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de ACM en marktpartijen zich realiseren dat congestiemanagement één van de maatregelen is die in gang zijn gezet om schaarste in capaciteit te mitigeren en dat dit niet alle capaciteitsproblemen zal oplossen”, aldus Netbeheer Nederland.
Oplossingen
En dus heeft de organisatie, namens de netbeheerders, de meest kansrijke oplossingen voor de huidige schaarste in transport in kaart gebracht. De oplossingen zijn onderverdeeld in 3 onderdelen:
- capaciteit maximaal benutten door cable pooling en de storingsreserve loslaten
- flexibel omgaan met vraag en aanbod door dynamisch terugleveren, congestiemanagement, pieken aftoppen en direct piekverbruik
- slimmer verzwaren en het versnellen van de uitvoering hiervan
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en de markt denken dus samen na over oplossingen. Minister Eric Wiebes van EZK riep in juni in een brief over netcapaciteit aan de Tweede Kamer dan ook op om de knelpunten op het elektriciteitsnet aan te pakken vanuit het perspectief van het gehele energiesysteem en daarin actief samen te werken met alle betrokken partijen. Hij benadrukte het belang van innovatieve (opslag)technieken om congestie op het net te voorkomen. Bij monde van Netbeheer Nederland steunen netbeheerders deze oproep en verwachten de komende jaren (verdere) grootscheepse investeringen in het net. Nieuwe spelregels moeten het mogelijk maken om de capaciteit van het elektriciteitsnet efficiënter te kunnen benutten.
Bronnen: Energeia, Solar Magazine, Netbeheer Nederland, Liander, Enexis, Tennet
